DIREITO FUNDAMENTAl SIRA KONSUMIDOR SIRA NIAN

Direitu hirak ne’e nuudar irrenunsiavel no buka atu kaer-metin ekilibriu relasaun entre ita-ema no empreza ne’ebé maka dala-wa’in la hanesan.

Direitu protesaun ba vida, saúde no seguransa

Direitu ba informasaun konabá konsumu

Direitu ba kualidade bein no servisu sira

Direitu ba prevensaun no reparasaun danu sira

Direitu ba protesaun interese ekonómiku sira

Direitu ba protessaun hasoru publisidade bosok-ten no abuziva

Direitu ba protesaun jurídika
 

Direitu ba partisipasaun, hosi dalan reprezentativan

Direitu ba formasaun no edukasaun ba konsumu

Direitu protesaun ba vida, saúde no seguransa

labele faan bein sira ne’ebé bele kauza problema saúde ka mate ba konsumidór sira, hanesan ekipamentu sira ne’ebé labele aprezenta risku asidente. Labele faan bein sira ne’ebé maka estraga ona, mal-akondisionadu, ho defeitu ka laiha kualidade nesesária.

Direitu ba informasaun konabá konsumu

konsumidór sira iha direitu hodi simu informasaun relevante hotu molok hola/kompra, liuliu konabá karakterístika sira, folin, kuantidade, kompozisaun, kualidade, validade/vijénsia kontratu nian, risku, garantia no asisténsia hafoin-faan.

Direitu ba kualidade bein no servisu sira

Produtu no servisu hotu tenke iha satisfasaun ba fin ne’ebé destina no hatan ba konsumidór sira nia lejítima espetativa. Fornesedór tenke garante ninia di’ak no funsionamentu di’ak ba bein sira ne’ebé adkiri tiha ona, pelu menus durante tinan 1 ba beins movel sira no tinan 5 ba bein imovel sira.

Direitu ba prevensaun no reparasaun danu sira

Iha períodu garantia produtu nian, hahú hosi uzu normál, tenke repara gratuitamente ba defeitu sira ne’ebé iha. Karik produtu sira ne’e labele atu halo reparasaun konsumidór ida direitu hodi simu fali produtu ida ne’ebé hanesan ka ekivalente ka fó-fila (devolução) ba valór ne’ebé maka selu tiha ona.

Direitu ba protesaun interese ekonómiku sira

kosumidór sira la obriga atu simu ka halo tuir kontratu sira ne’ebé kláuzula abuziva, ka kontratu hirak ne’ebé la kaer-metin (assegura) ekilíbriu-justu iha direitu no obrigasaun hosi parte rua. Relasaun entre fornesedór no konsumidór sira tenke iha igualdade material, lealdade no boa-fé. Ezemplu hanesan, konsumidór sira la obriga atu selu bein/servisu ne’ebé la solisita.

Direitu ba protessaun hasoru publisidade bosok-ten no abuziva

Konsumidór sira iha direitu atu hetan informasaun ne’ebé loloos konabá buat ne’ebé atu hola/kompra. Labele iha sala/erro iha publisidade ne’ebé dalaruma la iha verdade, omite ka taka informasaun ne’ebé ezajera ka duvidozu konabá karakterístika sira ka folin bein no servsu nian.

Direitu ba protesaun jurídika

Direitu no lejítmu interese konsumidór sira nian ne’e defende tiha ona iha lei ba defeza direitu no interese ne’ebé lei ida ne’e proteje sei admite asaun hotu-hotu be adekuada ba ninia tutela.

Direitu ba partisipasaun, hosi dalan reprezentativan

Konsumidór sira iha direitu atu reprezenta liu-hosi asosiasaun konsumidór sira nian, ida ne’ebé tenke rona hanesan matéria lejislasaun nian, direitu ba antena no aprezentasaun keixa no denúnsia sira.

Direitu ba formasaun no edukasaun ba konsumu

Konsumidór sira tenke simu formasaun no informasaun hosi Estadu no organizasaun sosiedade sivil nian atu nune’e konsumidór sira bele iha informasaun liu, konsiente no ativu iha defeza ba sira nia direitu.