Tane Konsumidor

(+670) 3310938
cac@tanekonsumidor.tl

CABAZ BA FOLIN SIRA IHA 2022
HOLA HO INTELIZENSIA

.

Folin maka sai hanesan aspetu ida importante ba Konsumidór sira iha momento atu deside hola sasan ruma. Maibe, iha mos fator sira seluk ne’ebé maka Konsumidór sira konsidera mos wainhira atu foti desijaun ida. Aspetu hanesan imajen marka nian, loja nia lokalizasaun, servisu sira inkluidu, tipu matéria sira, tamanhu/kapasidadeno kualidade, hanesan mos apetu importante ba Konsumidór sira. Iha Konsumidór balun hanoin katak folin ass maka sinonimu husi kualidade, mas laos hanesan ne’e hela deit.

iha modo geral, folin produto ka sasan sira maka sai hanesan kriteriu prinsipal ba Konsumidór sira atu hila, nune’e, hatene iha ne’ebé mka bele hetan produto sira baratun liu maka sai fundamental, no espesialmente iha momentu hanesan ita hasoru daudaun ne’e ho aumentu folin ne’ebé boot tebes.

Tamba sa maka palaneamentu no Kontrolo ba despeza sira fundamental ba Konsumidór sira atu bele halo jestaun ida diak ba sira nia orsamentu família nian, TANE aposta ona hahu husi 2020 iha estudu ba folin produto aihan iha Díli.

Iha estudu ida ne’e, realiza iha Abril, TANE prepara cabaz ho aihan sira ne’ebe maka responde ba satisfasaun husi necessidade bazika sira no ba produto aihan sira maka ema konsumu barak liu iha Timor-Leste. Produto 20 maka eskolhidu no vizita ba 21 estabelesimentu komersial sira hodi foti folin 420 no fo sai ba Konsumidór sira konabá iha ne’ebé maka bele hetan produto aihan sira ne’e balun ho folin kiik liu.

Produto aihan barak iha Timor-Leste maka ninia folin ass tebes tamba mai husi rai liur, hanesan rezultadu husi produsaun agríkula nasional ne’ebé maka fraku tebes. Maibe, produto sira ne’e essensial tebes ba dieta alimentar ida ekilibradu, no tamba ne’e maka Konsumidór sira tenki hatene iha ne’ebé maka modo tahan no ai fuan sira iha folin ne’ebé assesivel.

Ikus liu, fo sai folin maka kon tributu ba transparensia no kompetitividade iha merkadu, tamba divulga no konhesimentu jeneralijada ba folin halo too ba komersiante sira ejijensia konsumidor sira nian perante oferta ne’ebé maka afeta ba sira.

Hamtuk ho kada rekolla ba folin TANE fo sai mos konsello sira no rekomendsaun sir aba jestaun orsamentu familia nian ho diak no fo satisfasaun ba nesesidade sira. Liu husi forma ida ne’e ho literasia financeira maka fasil liu ba Konsumidór sira salvaguarda sira nia família nia moris diak.

Oinsa maka ami halo cabaz ba folin sasan sira

Cabaz folin konstItui husi produto ainhan essencial sira atu satisfaz necessidade ema nian, no sira ne’ebé maka populasaun sira konsumu barak liu. Hare ba abitu konsumu nian, rekolla mos folin ba sasan sira hanesan tua no minuman dingin sira.

Produto ainhan 20 maka selesionadu koresponde ba sira ne’ebé maka família Timor oan sira loron –loron buka liu, tuir Direcção Nacional de Estatística, no akresenta tan aifuan no modo tahan hodi tama ba espiritu dieta saudável no ekilibradu ne’ebé maka ema hotu tenki lao tuir.

Produto sira ne’ebé maka tama iha Cabaz folin ida ne’e maka hanesan naan/ikan( manu, karau,salsisa,no kombimg), masin midar, farinha trigu, manteiga, mina sona, susu bem (rahun) manu tolun, ai fuan(sabraka no masan) modo tahan( fehuk ropa, senoura, no tomate) minuman malirin no serveja.

Atu konstitui cabaz folin opta iha kada estabelesimentu produto sira maka ho folin kiik liu ba produto sira maka iha kategoria hanesan la hare ba marka ka origem.

Atu termina folin kiik liu hili produto ho embalagen /kuantidade kiik, ne’ebé maka folin ajusta atu koresponde ba kuantidade maka indika iha cabaz

Foti folin ne’e halao iha 21 estabelesimentu komersial maka espalha iha postu administrativo sira iha Díli, hanesan tuir mai:  Postu Administrativu Nain feto (parte central) ho tatal 10 estabelecimento comercial: Centro Fresco, Dilimart Lecidere, Jacinto Kuluhun, Leader Kuluhun, Lita Store Lecidere, Meimart Audian, Phoenix 368 Akait, Searra em Bairro Central, Dilimart kuluhun e Wfour Audian.  Posto Administrativo Vera Cruz (parte Norte) ho estabelecimentu comerciail 2: W Four Colmera e 8 Supermarket.  Posto Administrativo D. Aleixo (parte Oeste) mak abranje 9 estabelecimento comerciail: Centro Marconi, Grasa Shop Comoro, Leader Comoro, Meimart Fatuhada W four TP e Meimart TP, Wfour-hudilaran, Family first, Searra pantai kelapa Total Rekolla no kompara folin sira hamutuk 420, rekolla TANE efetua husi entre 22 to’o 29 Abril 2022 Produto aihan sira, faan iha estabelesimentu sira hotu mak indika iha estudu ne’e. Produto aihan sira hotu nia folin afiksa iha dólar amerikanu. TANE nia konkluzaun sira

Supermerkadu ho folin baratu liu maka Grasa Shop, iha posto Administrativo D.Aleixo, Município Díli, ho valor total $47,06. Supermercado ho cabaz aas liu maka Searra Pantai Kelapa, posto administrativo Nain Feto, Município Dili, ho valor total $66,60. Konsumidor sira bele poupa too $19,54, diferença folin entre supermercado ho cabaz karun liu no cabaz baratu liu (iha variação de 42%).

Importante fo hatene ba Konsumidór sira katak de faktu loja ho cabaz baratu liu laos significa katak produto sira hotu iha loja ne baratu. tamba ne’e importante Konsumidór sira analiza sira nia kompras sira hodi bele hatene iha ne’ebe maka cabaz baratun liu. Por ijemplu, iha loja searra Pantai Kelapa ( estabelesimentu ho cabaz karun liu )salsisa sira kusta $0,75 quando iha Grasa Shop Comoro(estabelesimentu ho cabaz baratu liu) kusta $0,90. Nune’e mos akontese ho farinha trigu, masin midar no masan. Iha sorin seluk, hasai tia nan karau ka reduz tia ai fuan iha cabaz, loja mak indikadu liu bele avaria, tamba produto sira be karun liu no ho variasaun folin.

Tamba ne’e maka alerta ba Konsumidór sira le didiak ho atensaun folin sira rekolla husi TANE ne’e no apresenta rezumu iha tabela ho forma independente, produto ba produto, prepara lista hola sasan ida antes sai husi uma, hodi bele garante resposta ba imi nia necessidade bazika sira no dieta ida equilibrada.

Variasaun folin boot tebes entre loja sira, iha produto 7 maka folin karun liu, 3 ba 3 vezes bo’ot liu. Konbong no na’an karau maka item rua ne’ebé maka folin too 3 vezes boot liu – naan karau husi $7,5 too $25/kg no konbong husi $1,41 too $5,45.

Foz kontrariu fali, nia folin estável liu iha estabelesimentu sira barak, kusta entre $13,50 no $14,50, katak iha variasaun 7%, iha estudu ikus liu apresenta variasaun 50% husi $10,25 too $15,40. Nota katak foz hanesan ingrediente primordial ida ba Timor oan nia aihan , folin sae jeneralizada.

Aifuan maka sai hanesan aihan ho varisaun boot liu - sabaraka husi $1 too $4,50 (varisaun 350%), fehuk Europa, senoura no tomate mos iha variasaun folin bo’ot varia husi $1 too $3 ba tomate, no entre os $0,90 e os $1,50 ba fehuk europa.

Ami nia rekomendasaun ba Konsumidór sira konabá oinsa atu hola sasan ho intelejente. Hola sasan ho intelejente akontese wainhira Konsumidór sira iha informasaun diak hodi bele foti desijaun diak liu ba situasaun ne’ebé iha, no ba sira nia família tomak. Tamba wainhira iha informasaun, bele hola sasan no bele halo planu hodi hola sasan iha fatin ida ne’ebé maka bele poupa osan ka bele investe iha dieta ida saudável liu ba sira nia família. Ami rekomenda atu nunca bele haluha pasu sira atu ba hola sasan tuir mai ne’e:  Analiza didiak ita nia orsamentu no hare hira maka disponivel  Halo lista atu hola sasan  Verifika aihan sira ne’ebé maka sei iha, hodi nune’e hola maka sira ne’ebé ita presija  Kalkula didiak kuantidade produtu fresku sira be ita atu hola atu labele estraga deit  Wainhira labele hola buat hotu maka ita hakarak, defini ida ne’ebé maka importante liu ba ita – nunca bele haluha ita nia saúde. Forma oin sa maka ita han fundamental tebes atu prevene moras sira.  Tenki atentu wainhira hola sasan – hare ninia folin, kuantidade no kondisaun husi produto sira.  Tenta buka antes loja sira maka folin baratu liu – agora ho estudu TANE nian sai fasil liu  Labele ba hola sasan ho hamlaha – hamlaha sei halo ita hola sasan sira maka ita la presija.  Lori kedas saku ka fatin tau sasan wainhira atu ba hola sasan no buka produtu sira ho embalajen menus - sai amigo ba ambiente  La bele haluha verifica fatura ho troko ka osan volta. Konsumidor sira bele hare tabela rezultadu peskiza nian klik Iha ne'e